سفرنامه ابرکوه فردائیان(18):تصویری(11):

:معرفی کامل گنبد عالی ابرکوه با 44 تصویر (1)

گنبد عالی (گنبد علی) ابرقو
آدرس ابرکوه
سفر به ابرکوه سردبیر یزدفردا : این بنا (مقبره )یادبود یکی از سالم ترین گنبدهای دوره سلجوقی و از نفایس فاخر هنر ایران زمین بشمار می آید که بر روی تپه ای مشرف به جاده و شهرابرکوه قرار گرفته است.
این بنای سنگی که روی سکوی چهار گوشه ای گه پخ شده است در 2 متری سطح زمین واقع شده، سنگهای آن به وسیله ملاطی مخلوط و متشکل از گچ، خاکستر، آهک و ماسه روی هم چیده شده اند.
از متن کتیبه آجری بالای گنبد چنین بر می آید که این گنبد در سال 448 هجری به فرمان فیروزان ساخته شده است. این گنبد 8 ضلعی با ابعاد 8/6 * 4/5 است.

گنبد عالی ابرکوه به دست عمید الدین شمس الدوله دیلمی از طایفه هزار اسبیان اشکور ساخته شده و یکی از آثار منحصر به فرد ابرکوه و استان یزد می ‌باشد .
گنبد این بنای فاخر به شکل عرقچین می باشد
خلاصه تر بخواهیم بدانیم "گنبد عالی ابركوه یكی از بنا های سنگی دوره دیلمیان و یكی از نفایس هنر معماری ایران می باشد كه بر فراز صخره های طبیعی جاده یزد - ابرقو ، به بخش بهمن واقع شده است .
مصالح ساختمانی بنا ، سنگ های طبیعی کوهستان و ساروج است که بر فراز صخره های طبیعی کوهستان بنا شده و به همین علت با وجود زلزله های پی در پی منطقه کوچک ترین خللی در ارکان آن بوجود نیامده است .
مقبره مذکور که از نمونه های جالب توجه معماری در نوع خود محسوب می شود به صورت هشت ضلعی و گنبد شبیه عرقچین بر فراز آن قرار دارد .
این بنای تمام سنگی با نمای خارج و داخل بصورت هشت گوش اضلاع کوچک تر آن 4/5 متر و اضلاع بزرگ تر 6/8 متر و ضلع بین این دو هم 2/3 متر است که روی تخت گاهی چهارگوش بنا گردیده است .
هشت ضلعی سقف گنبد قوسی شكل و از سنگ است و در پایه گلوی گنبدبه صورت مدور است و گنبد بر فراز آن قرار دارد . در پای گلوی گنبد ، کتیبه ای به خط کوفی دیده می شود که حروف آن را با آجر تراشیده و در داخل متن کتیبه کار گذاشته اند .

یک مدخل نیز در ضلع شمالی گنبد قرار دارد که بر سرداب زیرین مقبره راه دارد ودر داخل گنبد سرداب وسیعی دیده می شود که مدخل ورودی آن نیز در داخل گنبد و روبروی در ورودی گنبد قرار دارد . در تصاویر گزارش یزدفردا خواهید دید .

جالب ترین قسمت بقعه ، کتیبه زیبای آجری پای گلوی گنبد می باشد که بر روی آن مطالبی حک شده است .
یكی از سالم ترین بنا های دوره سلجوقی است .
در این بنا سه ردیف مقرنس زیر پایه گنبد و دو رشته کتیبه به خط کوفی بنائی از آجر برجسته وجود دارد که یکی زیر مقرنس ها و دیگری بر بالای ورودی قرار گرفته است .

بالای سر در ورودی بنا كتیبه كوفی با خطوط درشت و برجسته دیده می شود و اضلاع بنا گذشته از ضلعی كه ورودی در میان آن قرار دارد همگی 40/5 متر و تمامی تا زیر نوار پائین گنبد بدون هیچگونه عنصر تزئینی بالا رفته است .

ارتفاع و بلندای برج 22 متر و ضخامت دیوار گنبد 2متر می باشد .

گنبد عالی ابرکوه آرامگاه امیر عمید الدین شمس الدوله دیلمی نوه نصربن حسن بن فیروزان دیلمی بوده است که در دوره حکومت سلجوقیان به حکومت ابرکوه منصوب شده بود و مادرش از طایفه هزار اسب بوده كه بدستور فرزندش فیروزان به سال 448 هـ ساخته شده است .

از نظر طرح بنای مذکور شبیه بنا های قرون سوم و چهارم هجری است .

" گنبد عالی ابرکوه " نخستین اثر ثبت شده در استان یزد می باشد .این اثر ماندگار در سال 1312 به شماره 195 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد . 350 اثر تاریخی در شهرستان ابرکوه شناسایی شده که تاکنون 112 اثر ثبت ملی شده است . شهرستان ابرکوه در 140 کیلومتری جنوب غربی شهر یزد قرار دارد .

حضور در گنبدعالی حضور در یک کارت پستال بسیار زیبای ایرانی بود و شاید باور نکردنی باشد اگر بگوئیم که این محوطه فراتر از یک منظره رویایی بود .

تصاویر این آرامگاه زیبای که حاصل سفر خبرنگاران استان یزد به ابرکوه است و البته شاید زیاد ولی حذف هرکدام را ظلمی به فردائیان دیدیم و خیانت در امانتی که به ما سپردید تامل کنید و گنبدعالی ابرکوه را نه در یک تصویر بلکه در 44 تصویر ببینید .